સજાતીય સંબંધો અને હિંદુ ધર્મ

તાજેતરમાં ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતે ‘સજાતીય સંબંધો’ને એટલે કે ‘same-sex relationship’ને અવૈધ હોવાનું પુન:સ્થાપિત કર્યું છે. જો કે ટેકનિકલી એ ચુકાદા વિષે કશું કહી શકું તેવી મારી લાયકાત નથી, છતાં હું તો એમ માનું છું કે સર્વોચ્ચ અદાલત તેના ચુકાદામાં સાચી જ છે. અરે, અરે, અરે…. ખમો, હું શું કહું છું તે તો સાંભળો (વાંચો)!

સર્વોચ્ચ અદાલતનો આ ચુકાદો આમ તો ખાસ કરીને દિલ્હીની વડી અદાલતે ૨૦૦૯માં નાઝ ફાઉન્ડેશન વિરુદ્ધ દિલ્હી રાજ્ય સરકારના ખટલાના આપેલા ચુકાદા સંદર્ભે આપ્યો છે. દિલ્હીની વડી અદાલતમાં ૨૦૦૧થી ચાલતા આવેલા એ ખટલામાં વડી અદાલતે ૨૦૦૯માં આપેલા ચુકાદામાં સજાતીય સંબંધોને (જો બે વયક્ત વ્યક્તિઓ વચ્ચે) એકબીજાની સંમતિથી થયા હોય તો માન્ય ગણાવ્યા હતા. ૧૧મી ડિસેમ્બરે સર્વોચ્ચ અદાલતમાં થયેલી સુનાવણીમાં બે ન્યાયાધિશોની ખંડપીઠે દિલ્હી હાઈકોર્ટનો ચુકાદો પાછો વાળ્યો, જે માટેનું કારણ આપ્યું છે કે, “(દિલ્હીની વડી અદાલતનો) એ ચુકાદો બંધારણીય દૃષ્ટિએ ટકી શકે તેમ નથી, કેમકે ભારતના બંધારણ મુજબ કાયદો ફક્ત સંસદ જ ઘડી શકે છે, અદાલત નહિ”. અને એ વાત તો સાચી જ છે ને? ભારત દેશમાં બંધારણ અસ્તિત્વમાં છે અને સજાતીય સંબંધોને બંધારણની કલમ ૩૭૭માં અવૈધ ગણાવવામાં આવ્યા છે, માટે ફક્ત સંસદ જ ખરડો પસાર કરીને કાયદો બનાવી શકે અને બંધારણની કલમ ૩૭૭માં ફેરફાર કરી શકે અથવાતો તેને હટાવી શકે છે.

આ તો થઈ વાત ન્યાયશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ એ કાયદાની કે બંધારણની કલમની. હવે મારી વાત, ભલે અદાલત એમ કહેવામાં સાચી હોય કે કાયદો બદલવાનું કામ કે કાયદો ઘડવાનું કામ અદાલતનું નથી, સંસદનું છે, પણ શું હું માનું છું કે ૧૨૯ વર્ષ જૂનો એ કાયદો સાચો છે? ના, ના અને સાડી સત્તર વખત ના! બંધારણની એ કલમ બ્રિટિશ શાસન દરમ્યાનના કાયદાના આધારે લખાયેલી છે. આજે સવાસો વર્ષ પછી પણ શું સજાતીય સંબંધોને “કુદરત વિરુદ્ધનું કૃત્ય” કે “અપ્રાકૃતિક” ગણાવીશું? કેવી રીતે ગણાવી શકીએ? સમાજમાં આ સવાસો વરસમાં, અરે સવાસોને ભૂલી જાવ, છેલ્લા ૫૦ વરસમાં જ કેટલા પરિવર્તનો આવ્યા છે! કોઈ વ્યક્તિ કઈ જાતિથી આકર્ષાય અને કઈ જાતિના પ્રેમમાં પડે છે (અહિં જાતિ એટલે નર કે માદા) તે એ વ્યક્તિનો અંગત નિર્ણય છે. જો એનાથી ત્રીજી વ્યક્તિને કોઈ નુકસાન ન થતું હોય તો સરકારને બોલવાની ક્યાં જરૂર છે? જ્યારે આંતરજ્ઞાતીય લગ્નો થાય છે ત્યારે તો સમાજની ઘણીબધી વ્યક્તિઓનો વિરોધ હોય છે, ફક્ત લગ્ન કરનાર યુગલ જ રાજી હોય છે, અને છતાં અદાલત, ન્યાયતંત્ર અને સરકાર બધા જ એ યુગલના પક્ષે હોય છે. તો પછી અહિં કેમ યુગલની મરજી નહિ અને સરકારની મરજી જોવાની?

આ સમગ્ર પ્રકરણમાં બ્રિટિશ સરકારની તે સમયની માનસિકતા અને ખ્રિસ્તી ધર્મનો પ્રભાવ નજરે પડે છે. ખ્રિસ્તી ધર્મમાં પરસ્ત્રીગમન, સજાતીય સંબંધો, વેશ્યાવૃત્તિ, વગેરે જેવી બાબતો પ્રત્યે છોછ છે અને એ ધર્મના પ્રભાવમાં જ તે સમયના (સવાસો વર્ષ પહેલાના) કાયદા ઘડાયા હતા. સેક્સ વિષે હું કદી કશું લખતો કે ચર્ચતો નથી, કેમકે એ બે વ્યક્તિઓ વચ્ચેનું અંગત કર્મ છે, જેની જાહેર ચર્ચા ન હોય. પરંતુ સેક્સને બંધબારણે જ કરવામાં આવતું, જાહેરમાં ચર્ચી ન શકાય એવું, કર્મ જાહેર કોણે કર્યું? એ જ અંગ્રેજોએ અને કદાચ એમના પહેલા આપણી ઉપર શાસન કરનાર મુઘલ અને અન્ય મુસલમાન શાસકોએ. આપણા શાસ્ત્રોમાં તો સેક્સને એટલું હલકું કૃત્ય નહોતું માનવામાં આવતું. જો સેક્સ એટલું હલકું કૃત્ય હોત કે જેની ચર્ચા કરી ન શકાય તો કોઈ મુનિ એ સેક્સની કળા વિષે આખો ગ્રંથ શું કામ લખત (એ તો યાદ જ હશે ને કે કામસૂત્ર જેવો વિશ્વપ્રસિદ્ધ ગ્રંથ લખનાર ભારત દેશના જ હિંદુ ધર્મના વાત્સાયન મુનિ હતા)? શું કામ (કોણાર્ક, ખજુરાહો, અને એવા અનેક) હિંદુ મંદિરોની દિવાલો ઉપર રતિક્રીડામાં રત યુગલોના શિલ્પો કંડારાયેલા છે? એ જ ખ્રિસ્તી ધર્મના પ્રભાવ હેઠળ વેશ્યાવૃત્તિને પણ અવૈધ ગણાવવામાં આવી છે. શું આપણા ધર્મમાં ગણિકાઓની વાત નથી? અપ્સરાઓ, ગણિકાઓ, વગેરેનું કેટલું ઉમદા ચિત્રણ છે શાસ્ત્રોમાં! એ કર્મને કે વ્યવસાયને ‘દેહનો વ્યાપાર’ એવું હિણપતભર્યું નામ આપીને કંઈ કેટલીય સ્ત્રીઓ પર દમન કરવાનું કામ એ જ અવિચારી કાયદાઓએ અને બંધારણે કર્યું છે. જો સ્ત્રી દ્વારા સ્વૈચ્છિક રીતે કરવામાં આવતી વેશ્યાવૃત્તિને કાયદેસર કરવામાં આવે તો આપણા દેશમાં રોજે થતા બળાત્કારો આપોઆપ જ કાબુમાં આવી જાય એવું નથી લાગતું? સપ્રેસ્ડ સમાજ કે જ્યાં સેક્સ સહજ રીતે પ્રાપ્ય નથી ત્યાં જ અબળાઓ પર અત્યાચાર થાય છે. આ જ રીતે હિંદુ શાસ્ત્ર સજાતીય સંબંધો વિષે શું કહે છે? અરે કંઈ કહે છે પણ ખરું કે નહિ  એ જાણવાની કોઈએ કોશીશ કરી? કરી જ હશે એમ માનીને હું પણ એ સમુદાયમાં જોડાઉં છું.

આપણા અનેક હિંદુ શાસ્ત્રો છે, જેમાં વેદો, ઉપનિષદો, શ્રુતિઓ, સ્મૃતિઓ, પુરાણો, વગેરેનો સમાવેશ થઈ જાય. આપણે એક દૃષ્ટિ કરીએ ફક્ત એક જ શાસ્ત્ર – પુરાણ પર. પુરાણોમાં સૌથી વધુ જાણીતું અને પુરાણ નામ લેતા જ તરત યાદ આવે તેવું શ્રીમદ્ ભાગવતમ્ ઉદાહરણ તરીકે લઈએ તો, ભાગવતમ્ ના પંચમ સ્કંધના અંતિમ એવા ૨૬મા અધ્યાયમાં નર્કોનું વર્ણ કર્યું છે. સ્વાભાવિક રીતે જ નરક સમાજમાં રહેલી બદીઓ માટે અથવા તો સમાજમાં અસ્વીકાર્ય કાર્યો કરનારાઓ માટે હોય. જેમ આધુનિક શાસનમાં ન્યાયતંત્ર છે જે દંડ આપે છે, એમ ધાર્મિક શાસનમાં દંડ સ્વરૂપે નરકની સજા કરવામાં આવે છે. જો આ ૨૬માં અધ્યાયના શ્લોક ક્રમાંક ૮થી ૩૬ને ધ્યાનથી વાંચવામાં આવે તો જણાશે કે આજના આધુનિક ન્યાયતંત્રમાં જે દંડનીય અપરાધ ગણાય છે એવા કેટલાય એમાં પણ દંડનીય અને નરકને પાત્ર છે, પરંતુ જે કૃત્યો ખ્રિસ્તી ધર્મ પ્રમાણે દંડનીય નથી, અને માટે આપણા કાયદામાં પણ દંડનીય નથી, તેને પણ આપણા ભાગવતમે દંડનીય કે નરકને પાત્ર ગણાવ્યા છે. જેમકે સમાજના કોઈ એક વર્ગ દ્વારા પ્રાણીઓની હત્યા, વગેરે. કુલ ૨૮ પ્રકારના નર્કો એ પુરાણમાં ગણાવવામાં આવ્યા છે. એમાંથી એકેય નરક ગણિકાને કે દેહવિક્રય કરતી સ્ત્રીને નથી આપ્યું. જોવાની ખૂબી એ છે કે ઘણા નરકો સ્ત્રીઓએ કરેલા અમુક કૃત્ય માટે છે, પણ તેથી વધુ નરકો તો પુરૂષોના કૃત્યો માટે છે, એટલે લોકોનો એ દાવો પણ પોકળ છે કે આપણો ધર્મ અને આપણા શાસ્ત્રો પુરુષપ્રધાન સમાજના પરિણામે છે. આપણો ધર્મ અને સમાજ તથા શાસ્ત્રો શરુઆતથી જ સ્ત્રી-પુરુષ સમાનતામાં માનતો આવ્યો છે, સ્ત્રીને દબાવવાનો અને નબળી ગણાવવાનો સીલસીલો તો વિદેશીઓએ આપણી ઉપર કરેલા છેલ્લા ૬૦૦-૭૦૦ વર્ષના શાસનના પ્રતાપે છે. ફરી પાછા આડા પાટે ચડીએ એ પહેલા મૂળ મુદ્દા પર આવું તો, આ નરકોનું વર્ણન કરતા અધ્યાયમાંના ૨૮ પૈકીના ૬, એટલે કે લગભગ પાંચમાં ભાગના (૨૦ ટકા) નરકો સેક્સ સંબંધી પાપ (અપરાધો)ના ફળસ્વરૂપે પ્રાપ્ત થતા નરકો છે. આ નરકોના નામ છે, તામિસ્ત્ર, અંધતામિસ્ત્ર, તપ્તસૂર્મિ, વજ્રકંટક શાલ્મલી, પૂયોદ અને લાલાભક્ષ. આ છએ નરકોમાં જનારાઓ એક યા બીજા પ્રકારે સેક્સ સંબંધી પાપ કરનારા છે, જેમાં અન્યની પત્ની, રજસ્વલા સ્ત્રી, પશુ વગેરે સાથે જાતીયસંબંધ બાંધનારાઓનો સમાવેશ થાય છે. પરંતુ આ ૨૮માંથી એકેય નરકમાં વેશ્યા, ગણિકા કે દેહવિક્રય કરતી સ્ત્રી નથી જતી. હા, જે પતિ પોતાની પત્નીના દેહવિક્રયની કમાણી ખાતો હોય તે આમાંના એકાદા નર્કમાં જાય છે. તો એ શું દર્શાવે છે? એવું સ્પષ્ટ નથી થતું કે એ સમાજમાં સ્ત્રી વેશ્યાવૃત્તિ કરે તો તે બદચલન નહોતી બની જતી. કોઈ સ્ત્રી મજબૂરીમાં પોતાનું કે પોતાના બાળકોનું ભરણપોષણ કરવા માટે એ માર્ગ અપનાવે તો તેને પાપ નહોતું ગણવામાં આવતું. એ જ રીતે જે શાસ્ત્ર માણસના પશુ સાથેના સંબંધો વિષે વાત કરતું હોય તે શાસ્ત્રને શું પુરુષ-પુરુષ કે સ્ત્રી-સ્ત્રી વચ્ચેના સંબંધોની જાણ નહિ હોય? જો જે ધર્મ આવા ખૂબ જ અલ્પપ્રમાણમાં થતા કર્મો વિષે પણ લખી શકતો હોય અને જેને નિંદનીય ગણતો હોય, તે ધર્મએ કદી સજાતીય સંબંધો નહિ જોયા હોય? શક્ય જ નથી. તો પછી એ ધર્મમાં એવા સજાતીય ધર્મોને ક્યાંય નિંદનીય કે પાપ કે નરકના અધિકારી નથી ગણાવ્યા એનો અર્થ એમ ન કરી શકાય કે ધર્મએ એ પ્રકારના સંબંધોને સ્વીકાર્યા છે? જો હજારો કે સેંકડો વર્ષ પહેલાનો આપણો સમાજ એ સંબંધોને સ્વીકારી શક્યો હોય તો આપને કેમ ના સ્વીકારી શકીએ?

આજના સમાજમાં આપણે ‘દોસ્તાના’ જેવી ફિલ્મો સપરિવાર જોઈ શકીએ છીએ, છાશવારે ફિલ્મોમાં ગે પાત્રની કોમેડી સહન કરી શકીએ છીએ, અરે પ્રખ્યાત ‘સાસ ભી કભી બહુ થી’ કે એ જ અરસાની કોઈક ટેલિવિઝન સિરિયલમાં પણ ગે/સજાતીય પાત્ર હતું જેને ઘરઘરમાં જોવામાં આવતું હતું, તો છાપાઓ અને મીડિયાવાળાઓ કયો સમાજ ‘ઓર્થોડોક્સ’ છે એમ કહે છે? ભલે સર્વોચ્ચ અદાલત એમ કહે કે આ કાયદો સંસદે બદલવો પડશે, પણ એ સંસદમાં બેઠેલા એકેય લલ્લુએ દુનિયા જોઈ જ નથી. એમને શું ખબર કે દુનિયામાં શું થઈ રહ્યું છે? એ લોકોએ આપણા શાસ્ત્રોનું પણ અધ્યયન નથી કર્યું કે આવો બધો વિચાર કરી શકે. ભગવાન એમને સદ્‌બુદ્ધિ આપે કે એ લોકો આ બાબતે કશુંક વિચારે અને આવા મુર્ખામીભર્યા કાયદાને બદલે. દુનિયાને બતાવી આપો કે આપણો સમાજ કેટલો પ્રગતિશીલ અને સહિષ્ણુ છે.